Dossier Doofblindheid

Communiceren over corona - doofblind en verstandelijk beperkt

11 november 2020

Toen alles anders werd

Stel je voor, je hebt een beperking in horen én zien. Corona is jou nog onbekend. Je hebt je dagelijkse bezigheden en bent graag samen met anderen. En dan, ineens, verandert je leven radicaal. Je woont ergens anders, met nog maar één andere persoon. Je mag het huis niet uit, hebt weinig te doen en mensen die langskomen gedragen zich afstandelijk. Geen arm om je heen, alleen functioneel contact. Je begrijpt er niets van en merkt dat je huisgenoot je duidelijk wil maken wat er aan de hand is. Maar wat ze bedoelt? Geen idee…

Dit is geen filmscene maar een levensechte ervaring van een man met doofblindheid die bij Bartiméus in Doorn woont. Hij maakte dit mee aan het begin van de tweede coronagolf. Het bleek behoorlijk moeilijk om hem duidelijk te maken wat er gaande was. Want hoe laat je iemand met slechtziendheid, doofheid en een verstandelijke beperking weten dat hij corona heeft, maar niet ziek is? Dat hij daarom in isolatie moet, afstand tot anderen moet houden, het huis niet uit mag, geen bezoek mag ontvangen, dat anderen alleen met persoonlijke beschermingsmiddelen in zijn buurt mogen komen en dat deze situatie tien dagen duurt?

Deze verwarrende ervaring was voor het Bartiméus Expertisecentrum Doofblindheid aanleiding om op maat corona-communicatietools te ontwikkelen. Deze helpen bij de communicatie over corona met mensen met doofblindheid en een verstandelijke beperking. Ingrid Korenstra (zie foto), coördinator van het expertisecentrum, vertelt erover.

Speciale communicatietools

"Corona zorgt bij iedereen voor onrust. Dat geldt voor onze bewoners met doofblindheid nog veel meer. Het is aan hen nauwelijks uit te leggen waarom alles ineens anders is, bijvoorbeeld waarom hun ouders niet meer langskomen. Dát het anders is, dat ervaren ze wel. Hierdoor kunnen bewoners meer in zichzelf keren, verdrietig zijn of probleemgedrag vertonen en het gevaar voor depressie ligt op de loer. In deze uitzonderlijke situatie heb je nieuwe communicatiemiddelen nodig. De betekenis van de term Covid-19 kenden wij een jaar geleden ook nog niet. We moeten ons best doen om ook deze bewoners zo goed mogelijk te informeren over corona. De communicatietools helpen daarbij: bewoners krijgen meer grip op de situatie waardoor onrust afneemt."

De tools

"Corona heeft onze taal verrijkt met nieuwe woorden. Om erover te kunnen communiceren met onze bewoners met doofblindheid hebben we de corona-woorden die voor hen van belang zijn, toegevoegd aan de communicatiemiddelen die ze al kennen."

Gebarentaal

"Al snel na het uitbreken van corona, zijn er in de gewone en in de tactiele gebarentaal nieuwe gebaren gekomen, of kwamen bepaalde gebaren meer onder de aandacht. Denk bijvoorbeeld aan mondkapje, handen wassen, 1,5 meter afstand. De gebaren die voor onze cliënten van belang zijn hebben we overgenomen."

Tactiele gebarentaal en coronamaatregelen

"In tactiele gebarentaal worden de gebaren gemaakt in of onder de handen van de persoon met doofblindheid. Bij tactiele gebarentaal is het toepassen van de coronamaatregelen een uitdaging. Anderhalve meter afstand houden is niet mogelijk. En het dragen van handschoenen is niet altijd wenselijk, gebaren voelen dan anders en dat kan verwarrend zijn.

Communicatie is zo belangrijk dat we de anderhalve meter afstand en het gebruik van handschoenen loslaten als dat nodig is. Voor de rest houden we ons wel aan de corona-maatregelen. Dat betekent helaas wel dat ook voor deze bewoners ander lichamelijk contact minder is. Je arm om iemand heen of een knuffel geven, dat doen we zo weinig mogelijk. We hebben alleen functioneel fysiek contact. Natuurlijk betreuren we dit enorm, het versterkt de impact van corona. Maar het is nu eenmaal nodig om het virus in te dammen."

Pictogrammen

"Ook ons pictogrammenaanbod hebben we uitgebreid. Zo is de picto voor het coronavirus erbij gekomen, net als duidingen voor de cohortafdeling en beschermende middelen."

Corona Pictogrammen Toolbox

"We hebben alle pictogrammen rondom het thema corona gebundeld in multomappen. Deze toolboxen liggen voor alle bewoners met doofblindheid, wonende bij Bartiméus, bij het Expertisecentrum Doofblindheid."

“Als je het niet probeert, is het sowieso onduidelijk”

"Het hebben van corona-communicatietools is een mooie eerste stap. Maar we moeten het de bewoners natuurlijk ook aanbieden. Dat doen we zodra een bewoner met corona in aanraking komt. Bijvoorbeeld als hij positief test of in (preventieve) isolatie moet. We hopen dan dat bewoners de nieuwe uitingen niet alleen gaan begrijpen, maar ze zelf ook gaan gebruiken. Hierdoor kunnen zij met hun begeleiders bespreken wat ze bezighoudt. Begeleiders kunnen dan meer informatie geven of hun zorgen delen. Helaas is dit niet altijd haalbaar. Ook het begrijpen van de nieuwe woorden is voor de ene bewoner makkelijker dan voor de ander. En soms kunnen we niet alles duidelijk maken. Toch bieden we alle bewoners met doofblindheid de nieuwe duidingen in (tactiele) gebarentaal of pictogrammen altijd aan zodra dat van belang is. Want als je het niet probeert, is er sowieso onduidelijkheid."

Interesse in de toolbox?

Het Expertisecentrum Doofblindheid heeft de corona communicatie-tools ontwikkeld voor mensen met een beperking in horen én zien. Daarnaast zijn de tools natuurlijk bruikbaar voor iedereen die meer verduidelijking nodig heeft, als aanvulling op de gesproken taal. Het Expertisecentrum stelt de middelen daarom ook breder beschikbaar, bijvoorbeeld aan andere zorgorganisaties die zorg bieden aan mensen met een beperking.

Wil je beschikken over de tools? Of heb je vragen, tips of suggesties? Dan kun je terecht bij het Expertisecentrum Doofblindheid. Daar liggen ook een aantal Corona Pictogrammen Toolboxen klaar, die je direct kunt gebruiken in je communicatie met bewoners. Mail naar Ingrid via ikorenstra@bartimeus.nl of naar expertisecentrum-doofblindheid@bartimeus.nl